જ્યારે કોઈ બાળકને વારંવાર તાવ આવે છે, પગમાં દુખાવો રહે છે કે સ્કૂલમાં ઘણીવાર ગેરહાજર રહે છે, ત્યારે માતાપિતાને લાગે છે કે આ શારિરીક કમજોરી કે ઓછી રોગપ્રતિકારક શક્તિના કારણે છે. હેમેટોલોજિસ્ટ ડો. અંજલિ રાવ કહે છે કે આવા ઘણા કેસોમાં અસલી કારણ યોગ્ય સમયે ઓળખાતું નથી.

સિકલ સેલ રોગ એ એક વંશાનુગત રક્તનો રોગ છે જેમાં લાલ રક્તકણોનો આકાર બદલાઈ જાય છે અને તે કઠિન બની જાય છે. પરિણામે રક્તનળીઓમાં અવરોધ થાય છે, જેને કારણે દુખાવાના દોર, અવયવ નુકસાન, ચેપ અને કેટલીક વખત સ્ટ્રોક પણ થાય છે. આ રોગ પેઢીગત છે અને સામાન્ય રીતે બાળપણથી જ તેના લક્ષણો દેખાવા લાગે છે.

“તેલંગાણામાં, ખાસ કરીને આદિલાબાદ અને ખમ્મમ જેવા આદિવાસી વિસ્તારોમાં, અસરગ્રસ્ત બાળકોની સંખ્યા સરકારી આંકડાથી ઘણી વધુ છે,” તેઓ કહે છે. “ઘણા પરિવારોને તો આ રોગ વિશે જાણ હોતી નથી. જયારે સુધી તેઓ અમારી પાસે આવે છે, ત્યા સુધીમાં તો બાળક ગંભીર સ્થિતિમાં હોય છે.”

ડૉ. રાવ એવું ક્લિનિક ચલાવે છે જેમાં નવજાત બાળક માટે હીલ-પ્રિક સ્ક્રિનિંગ ઉપલબ્ધ છે, જે લક્ષણો શરૂ થાય એ પહેલાં રોગ શોધી શકે છે. “અમે ફોલિક એસિડ, પેનિસિલિન શરૂ કરી શકીએ છીએ અને જરૂરી રસીકરણ પણ કરી શકીએ છીએ. આ નાના પગલાંઓ ભવિષ્યમાં ગંભીર બીમારી અટકાવે છે.”

તેમના અનુસાર, સારવાર આયુષ્યભર ચાલે છે પણ સંભાળે શકાય તેવી છે. “મોટાભાગનાં બાળકો યોગ્ય કાળજી સાથે સંપૂર્ણ જીવન જીવી શકે છે. દુખાવા દરમિયાન પ્રવાહી અને પેઈનકિલર આપવામાં આવે છે, અને નિયમિત તપાસો રોગની જટિલતા ઓછી કરે છે.”

તેમની ટીમે આદિવાસી વિસ્તારોની જિલ્લા પંચાયત શાળાઓ અને આરોગ્ય કેન્દ્રોમાં જઈને વાલીઓ સાથે વાત કરી અને બાળકોની સ્ક્રિનિંગ કરી. “આજ જરૂરિયાતમંદ સુધી પહોંચવાનો એકમાત્ર માર્ગ છે.”

તેઓ કહે છે કે વંશજ રોગો વિશેની અવિગતતા દૂર થવી જોઈએ. “આ કોઈની ભૂલ નથી. વહેલી તકે નિદાન અને નિયમિત કાળજી સાથે આ બાળકો ઉત્તમ જીવન જીવી શકે છે.”