રિતિકા જૈન મધરાતે સૂઈ જાય છે અને પૂરી સાત કલાક નીંદ લેશે છે, છતાં પણ અવારનવાર સવારે થાકેલા માથા સાથે જાગે છે. “મને સમજાતું નથી. હું તો રાત્રે 3 વાગ્યા સુધી જાગતી નથી, કોઈ શો બિન્જ પણ નથી કરતી, છતાં લાગે છે કે કોઇ ટ્રકે મારી ટક્કર મારી હોય,” કહે છે 29 વર્ષીય હૈદરાબાદની કન્ટેન્ટ એડિટર.

તેવી એકલી નથી. Wakefit Great Indian Sleep Scorecard 2025 મુજબ, શહેરી ભારતના લગભગ અડધા લોકો કહે છે કે આખી રાત ઊંઘ્યા પછી પણ તેઓ થાકેલા જાગે છે. 58% લોકો રાત્રે 11 પછી સૂઈ જાય છે અને 88% લોકોની ઊંઘ રાત્રે અનેકવાર ખલેલ અનુભવતી હોય છે. Bayer ના સર્વે મુજબ, 25થી 35 વર્ષની વય જૂથના 85% ભારતીયો થાકી જાગે છે – જે અન્ય કોઈ પણ ઉંમર કરતા વધુ છે.

તો પછી પૂરતી ઊંઘ પછી પણ થાક કેમ લાગે છે?

ઊંઘ નિષ્ણાતો કહે છે કે મૌલિક મુદ્દો માત્ર ઊંઘના કલાકો નહિ, પણ ઊંઘની ગુણવત્તા અને સુતા પહેલા શું થાય છે એ પણ મહત્વનું છે. “ઊંઘ એ કોઈ બટન નથી – એ ક્રમબદ્ધ પરિવર્તન છે. જો તમે કામના ટેક્સ્ટ્સનો જવાબ આપી રહ્યા હોવ, reels જોઈ રહ્યા હોવ, કે મીઠો ભોજન મોડું કરી રહ્યા હોવ, તો તમારી ઊંઘનું ચક્ર પહેલેથી ખલેલભર્યું થાય છે,” કહે છે ડૉ. હરીની બી, ઊંઘ નિષ્ણાત.

મીઠું કે કાર્બવાળું ભોજન રાત્રે લેવાથી ઇન્સ્યુલિન વધી જાય છે, પછી રાત્રે 2–3 વાગે બ્લડ શુગર ઘટી જાય છે. એ સમયે શરીર સ્ટ્રેસ હોર્મોન્સ રિલીઝ કરે છે, જેના કારણે ઊંઘ તૂટી જાય છે, ભલે તમારું ધ્યાન ન જાય.

આ ઉપરાંત ઘણા યુવાનો ‘રેવેન્જ બેડટાઈમ પ્રોક્રાસ્ટિનેશન’નો શિકાર હોય છે – એટલે કે પોતાનો સમય મેળવવા માટે ઊંઘ ટાળવી.

26 વર્ષીય આર્કિટેક્ટ કાર્તિક રાવ કહે છે, “હું ઊંઘ ટ્રેક કરવાનું શરૂ કર્યું અને ખબર પડી કે હું ઘણીવાર વચ્ચે જાગું છું. જ્યારે મેં રાત્રે 10 પછી ફોન જોવો બંધ કર્યો અને ડિનર પછી થોડી વોક શરૂ કરી, ત્યારે હું તાજો જાગવા લાગ્યો.”

નિષ્ણાતોની સલાહ:

• સુતા પહેલા ઓછામાં ઓછી 2 કલાક પહેલાં ભોજન કરો

• બપોરે 2 પછી કેફીન ટાળો

• ડિનર પછી થોડી વોક કરો

• સુતા પહેલા 30 મિનિટ ફોન દૂર રાખો

કારણ કે 8 કલાકની ખરાબ ઊંઘ કરતા 6 કલાકની સઘન ઊંઘ ઘણી વધુ સારી હોય છે।